پخش زنده
امروز: -
به جاش اگِه چغندر مِکاشتوم بهتر بود! مِگَن کیلویی ۱۱تومن مِخِرِم، بِرِی خودِما کیلویی ۱۲ونیم در آمِدَه! ازم کیلویی ۱۰تومن مِخِرَن، چکار کُنُم؟ای چی شغلیَه؟ چی کاریَه؟
به گزارش خبرگراری صداوسیما مرکز خراسان رضوی، در فصل برداشت زعفران که به بازار رضای مشهد بروی این صحبت ها زیاد شنیده می شود، جملاتی به لهجه شیرین خراسانی که از کامی تلخ بیان می شود.
فصل برداشت زعفران در حالی به روزهای پایانی می رسد که هزینههای کاشت، داشت و برداشت در مقایسه با سالهای قبل با آزادسازی قیمت برخی از اقلام خوراکی و بالا رفتن هزینههای تولیدکنندگان افزایش داشته است.
البته این افزایش قیمت نهتنها تغییر چندانی در قیمت زعفران نداشته بلکه نسبت به قبل کمتر شده و اعتراض زعفران کاران را به دنبال داشته است.
یک ماه قبل خرید زعفران به سود کشاورزان اعلام شد، وقتی آقای اورانی رئیس جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: گل زعفران را کیلویی 150هزار تومان، پوشال معمولی 16میلیون تومان و نگین کیلویی 20میلیون تومان خریداری می شود! اما در میدان عمل اتفاق دیگری افتاد...
علاوه بر تربتحیدریه و زاوه که عنوان قطب تولید زعفران ایران و جهان را دارند، این محصول در مهولات، رشتخوار، کاشمر، بردسکن، نیشابور و فریمان خراسان رضوی نیز کشت میشود، اما خاک حاصلخیز جلگه زاوه در منطقه تربتحیدریه بر عیار طلای سرخ در این منطقه افزوده است.
برای پیگیری موضوع به شهرستان زاوه رفتم؛ زعفران خیز ترین منطقه کشور.
در طلوع سرخ سحر به زاوه زعفران خیز رسیدم، در زمین های این منطقه گویی فرش ارغوانی پهن کرده بودند، تا جایی که چشم کار می کرد گل های زعفران، پاییز این دیار را بهاری کرده بود.
در هوای سرد پاییز و در میان سوز سرمای خشک، کارگران دسته دسته از پشت نیسان های آبی پیاده می شدند و گروه گروه خود را آماده کلاغ پر راه رفتن برای چیدن گلهای زعفران می کردند.
علی محمد راننده یکی از نیسان ها تا مرا دید گفت: آمدید از دشت و صحرا گزارش بگیرید؟ هر گوشه دلمان یک دشت پر از غم است، همین نیسان را 4سال قبل با پول 6کیلو زعفران خریدم حالا پسرم با پول 30کیلو زعفران نمی تواند ماشین بخرد، بماند که اگر عایدی خوب نباشد، از دامادی هم خبری نیست.
آری به گفته پیرمرد همه چیز در ظاهر زیبا بود، شور کار و شیرینی جریان زندگی در دشت های ارغوانی زاوه عجیب چشم نوازی می کرد اما ماجرای تولید و فروش طلای سرخ، مثل زمین رنگارنگ زعفران، زیبا نیست آنهم وقتی بیشتر به دل ماجرا بروی...
بیا اینور بازار، گل بخر، ارزون تر از همه گلهای دنیا... صداهایی که از بازار خرید و فروش گل شنیده می شد و هر چه نزدیک تر می رفتم عطر دل انگیز گل زعفران بیشتر به مشام می رسید.
در بزرگترین بازار گل زعفران جهان در منطقه تربت حیدریه کشاورزانی را دیدم که دسترنجشان را به دوش می کشیدند و از این غرفه به آن غرفه می رفتند تا مگر بتوانند محصولشان را اندکی بهتر بفروشند. آنقدر دغدغه نان داشتند که جان برایشان ارزشی نداشت این را از ماسک نزدنشان فهمیدم.
مصطفی که کنار دو کیسه بزرگ گل ایستاده بود گفت: اوایل برداشت، گل زعفران کیلویی 250هزار تومان بود اما در عرض دو هفته به 60تا70 هزار تومان رسید، قیمت را صادرکننده تعیین می کند ما کشاورزان کاره ای نیستیم.
قدیر یکی دیگر از فروشندگان که در حال چانه زنی برای فروش محصولش بود گفت: ببینید ناز می کنند و گل ما را نمی خرند، یک میلیون و 200 فقط پول کود دادم، بماند که چقدر کارگر گرفتم حالا پولی که می دهند حتی هزینه ها را جبران نمی کند کاش گل ها را می دادم گوسفندان بخورند!
میگوید: چطور هنوز مسئولان به زعفران میگویند «طلای سرخ»؟! بعد هم ادامه میدهد: زعفران پارسال روی دستمان مانده است و کسی نمیخرد. آنقدر نمیخرند تا به التماس بیفتیم و یکجورهایی بزخری کنند.
حرف قدیر بدجور ذهنم را آشفته کرد! این چه طلای سرخی است که فقط سرخی سیلی سختیهایش به کشاورز رسیده ؟
در آشفته بازار این روزها که قیمت مرغ پر کشیده و سر به فلک گذاشته، قیمت زعفران به نصف کاهش یافته است. چرا؟
گویا نبود برنامهریزی منسجم و اصولی برای بسته بندی و فرآوری مناسب، خام فروشی و فروش فلهای محصول زعفران، کشاورزان را حسابی لای منگنه قرار داده تا محصولشان را مفت بفروشند.
مدیر جهاد کشاورزی زاوه را در بازار گل دیدم،
محمدپور می گفت: شورای ملی زعفران قرار بود گل را خریداری کند و خودشان بحث فرآوری و صادراتش را انجام دهند اما متاسفانه به تعهداتشان عمل نکردند.
معاون وزیر جهاد کشاورزی که به فریمان آمده بود گفت: امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا قیمت زعفران کاهش شدیدی داشت و بنا به دستوری که داده شد قیمت خرید تضمینی زعفران نگین سیزده میلیون تومان و پوشال مرغوب یازده میلیون تومان است.
محمدعلی طهماسبی در خصوص 60تن زعفران که از پارسال در انبارهای تعاون روستایی نگهداری میشود گفت: این زعفرانها برای صادرات برنامه ریزی شده است و حتی یک گرم آن وارد بازار نخواهد شد.
در کمتر از یک ماه، جهاد کشاورزی دومین مصوبه خرید زعفران را صادر کرد.
اما با وجود وعده وعیدهای بسیار هیچ برنامه ای در میدان عمل به نتیجه نرسید.
صدای کشاورزان اینبار به مجلس رسید.
زنگنه نماینده مردم تربت حیدریه، زاوه و مه ولات در مجلس شورای اسلامی در یکی از جلسات مجلس ضمن اینکه از تعاونی روستایی خواست در قیمتهای اعلام شده تجدیدنظر کند، می گوید: شورای ملی زعفران به دلیل اینکه به تعهداتش عمل نکرده، هزارمیلیارد تومان در اختیار تعاونی روستایی قرار دهد تا این سازمان از محل این اعتبار و اعتبارات خودش پول کشاورزان را بدهد.
نتایج تحقیقی که پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد با مشارکت هزار و 800نفر از زائران انجام داده است، نشان میدهد که زعفران و لباس با میانگین حدود 43ونیم درصد بیشترین کالاهایی هستند که در سبد سوغات زائران بارگاه منور امامرضا قرار میگیرند.
میری رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران می گوید: 85درصد تولید زعفران ما صادراتی است، حدود 300تن به 53کشور جهان صادرات داریم و فقط 10تا12 درصد آن بسته بندی و بقیه خام صادر می شود.
ایران با وجود تولید بیش از 90درصد زعفران جهان هنوز به اندازه کافی در تجارت خارجی زعفران موفق نیست. بیشتر زعفرانی که به نامهای تجاری اسپانیایی در دنیا فروخته میشود، در واقع زعفران ایران است. موضوع آنقدر غم انگیز است که گاهی زعفران ایرانی با برند افغانستان در بازارهای جهانی می شود دید. برخی تاجران ایرانی برای اینکه به صرفه باشد زعفران را بصورت فله ای صادر می کنند تا خودشان برای فروش بینالمللی آن برنامهریزی و سرمایهگذاری کنند.
تجارت جهانی زعفران مبلغی نجومی است این تجارت آنچنان وسوسه انگیز است که هر سال در فصل برداشت زعفران سرو کله تاجران اروپایی در انبارهای زعفران خراسان پیدا می شود.
اما در این میان برای زعفرانکار فقط حسرت و آه باقی می ماند.
کاشتن زعفران دغدغه دارد. آدم پیر میشود. چون عمر گل کوتاه است و باید سریع پاک شود.
مردم مناطق زعفران خیز به گفته خودشان در شبانهروز 2ساعت بیشتر نمیخوابند. اگر بخوابند، گلها خراب میشوند و گلهای روز بعد هم بیرون میآید.
گل زعفران عمرش کوتاه است و اگر حداکثر تا 24ساعت خریداری نشود دیگر قابل استفاده نیست دلالان از این ضعف استفاده می کنند و با حربه های فراوانی گل را بز خر می کنند.
معمولا گل ها ساعت 8صبح آماده فروش است اما امان از این دلالان! وقتی یک روز حجم گل چیده شده زیاد میشود، اول خرید نمیکنند تا گل ها پلاسیده شوند بعد قیمت را تاجاییکه میتوانند، کم میکنند.
درواقع عمر کوتاه گل زعفران به کشاورزان فرصت نمیدهد برای معامله این پا و آن پا کنند یا از فروش منصرف شوند. همین معذوریت، دستاویزی است برای دلالی و نخریدن یا خریدن گل با قیمت بسیار اندک.
از طرفی افزایش بی رویه کشت زعفران در نقاط مختلف کشور مشکلات فراوانی را به وجود آورده و نبود ماشینآلات برداشت کیفیت تولید امسال را تحت تاثیر قرار داده است. همزمانی برداشت هم سبب کمبود نیروی کار شده است نه برای برداشت نیروی کافی وجود دارد و نه برای مرحله پرکنی. برای همین یا باید نصیب دلال شود یا بخش زیادی از آن روی زمین باقی بماند و به قول معروف "زعفران که زیاد شد، به خورد خر می دهند."
مهمترین مشکل زعفران نبود واحدهای فرآوری و بسته بندی است با وجودیکه بیش از 4دهه از قدمت کاشت زعفران در زعفران خیز ترین منطقه کشور؛ زاوه می گذرد اما به جز تعداد معدودی برند، که محصول را بسته بندی می کنند مابقی بصورت فله ای صادر می شود.
حضور کشاورزان در شورای ملی زعفران و استفاده از تجارب آنها در تصمیم گیری ها می تواند بخشی از مشکلات قیمت زعفران را حل کند.
برخی زعفران کاران می گویند: اعضای شورای ملی زعفران از کجا انتخاب شده اند؟ اتحادیه زعفران کاران باید انتخابات برگزار کنند و چند نفر از کشاورزان را به عنوان عضو شورای ملی وارد این شورا کنند تا تصمیمات در حضور کشاورزان گرفته شود.
فراهم کردن سردخانه برای ماندگاری بیشتر گل زعفران یکی دیگر از راهکارهای برون رفت از مشکلات زعفران است.
حمایت از نخبگان برای تولید دستگاههای مناسب در استحصال گل زعفران پیشنهاد دیگری است که می تواند موانع را از جلوی پای زعفران کاران بردارد. البته به تازگی نخستین سامانه هوشمند استحصال گل زعفران با کمک ستاد اجرایی فرمان امام ره طی مراسمی در زاوه رونمایی شد که قادراست در شبانه روز 500کیلوگرم گل را پاک کند. اما برای تولید انبوه این سامانه نهادهای مختلف باید همکاری و حمایت کنند.
مشکل دیگر این است که دولت برای زعفران خرید تضمینی در نظر نمی گیرد در حالیکه جو و گندم به صورت تضمینی خریداری می شوند.
تنها خریدی که دولت برای زعفران در نظر گرفته است؛ خرید حمایتی است که یک قیمت شناور برای آن تعیین می کند که گویا امسال از 10میلیون تا 13میلیون تعیین شده است. در این نوع خرید زعفران کار در ابتدا فقط به 30درصد پولش می رسد و مابقی را بعد از مراحلی دریافت می کند مثلا تا همین یکی دو ماه قبل، زعفران کاران تازه پول فروش سال قبل را دریافت کردند.
درباره مشکل نبود نیروی کار هم بهتر است جهاد کشاورزی برنامه ای مدون برای فصل برداشت زعفران داشته باشد، برنامه ای برای جذب کارگران از شهرهای بزرگ به روستاها و زمین های زعفران تا رقابت برسرجذب نیروی کار سبب افزایش دوبرابر و حتی بیشتر دستمزد نشود یا اینکه جهاد کشاورزی با همکاری سمن های اجتماعی و ساماندهی نیروهای کار سرپرست خانوار شبکه توزیعی را طراحی کرده و گلها را برای جداسازی تحویل این شبکه دهد تا هم منبع درامدی برای این خانواده ها شود و هم هزینه های جداسازی برای کشاورز چند برابر تمام نشود.
جهاد کشاورزی می تواند در همکاری با بانک کشاورزی نیاز زعفران کاران را به نقدینگی تامین کند تا بخاطر نیاز مالی به دام دلالان نیفتند.
این مطلب را با جمله ای از یک تولیدکننده طلای سرخ به پایان می رسانم که با اعتراض رو به من کرد و گفت: از طلاگشتن پشیمان گشتهایم ///// مرحمت فرموده ما را مس کنید.
به امید اینکه روزی طلای سرخ ایران به جایگاه اصلی اش در بازارهای جهانی دست پیدا کند و این ممکن نیست جز با درایت و حمایت...
نویسنده: الهام حسین زاده
سردبیر: مریم یعقوبی