یزد، حامی تمام عیار مادران باردار

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز یزد، در دنیای مدرن امروز، بارداری دیگر فقط یک اتفاق زیستی ساده نیست؛ بارداری یک مسئولیت است، نقطه آغاز یک آینده، جرقه‌ای برای تولد یک نسل در دل هر ضربان قلبی که در رحم مادر آغاز می‌شود، امیدی تازه برای زندگی شکل می‌گیرد. اما این امید، اگر بی‌پشتوانه و بی‌مراقبت رها شود، می‌تواند خیلی زود به اندوه بدل شود، اندوهی که گاه جان مادر را می‌گیرد و گاه آینده‌ای را که هنوز آغاز نشده، خاموش می‌کند.

امروز دیگر نمی‌توان با اتکای صرف به غریزه مادرانه یا تجربه نسل‌های پیشین، فرزند سالمی به دنیا آورد. تغییر سبک زندگی، تغذیه ناسالم، فشار‌های روانی، بیماری‌های پنهان، بی‌تحرکی، افزایش سن بارداری، و حتی اضطراب‌های بی‌پایان مادران، بارداری را به مرحله‌ای پیچیده و پُر تنش بدل کرده است.

مراقبت، پیش از آغاز زندگی
مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌های بهداشت و خانه‌های بهداشت، نقش مهمی در دفاع از جان مادران و فرزندان‌شان ایفا می‌کنند. در استان یزد، بیش از ۹۰ مرکز تعدای به‌صورت شبانه‌روزی وتعدادی روزانه با ساختاری منسجم، نقش فرشته‌های بی‌ادعایی را بازی می‌کنند که وظیفه‌شان فقط چکاپ نیست، آنها سپر سلامت یک نسل‌اند

این مراقبت‌ها تنها یک وظیفه اداری نیست، بلکه تعهدی انسانی و دینی به حفظ جان، روان، آرامش و امنیت زنانی‌ست که زندگی را در درون خود حمل می‌کنند. در استان یزد، بیش از ۹۰ مرکز خدمات جامع سلامت، و پایگاه‌های بهداشت و خانه‌های بهداشت در سطح استان و دورترین مناطق استان مأمنی شده‌اند برای مراقبت از مادران، پیش از آن‌که مادر شوند.

به سراغ دکتر محمدهادی فرحزادی، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد رفتیم. وی با اشاره به اهمیت مراقبت‌های ساختارمند بارداری گفت:امروز دیگر مراقبت صرفاً به معنای کنترل فشار خون یا وزن مادر نیست؛ ما از همان پیش از بارداری، وارد عمل می‌شویم

وی ادامه داد: افرادی که قصد بارداری دارند، ابتدا تحت مشاوره قرار می‌گیرند. سپس با انجام آزمایش‌ها، بررسی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، کم‌خونی، مشکلات تیروئیدی یا روان‌شناختی، و در صورت لزوم ارجاع به پزشکان تخصصی، روند آماده‌سازی بارداری آغاز می‌شود

فرحزادی با اشاره به این‌که برخی بیماری‌ها بدون علامت‌اند، اما تأثیر جدی بر روند بارداری می‌گذارند، افزود:بارداری سالم، بدون آمادگی جسمی و روانی، ممکن نیست. ما به دنبال شناسایی خطرات پنهان هستیم؛ خطراتی که گاه حتی خود فرد هم از آنها بی‌خبر است

وی تأکید کرد:برای مادران باردار، ۹ نوبت مراقبت ساختاریافته تعریف شده که شامل بررسی رشد جنین، کنترل سلامت مادر، غربال‌گری ژنتیکی، تغذیه، بهداشت روان، تجویز مکمل‌های ضروری و آموزش‌های فردی و گروهی است

فرحزادی گفت: در این مسیر، مادران پرخطر در سطح بالاتری از مراقبت قرار می‌گیرند. ما گروهی از متخصصان و کارشناسان داریم که تنها مأمور شناسایی و پایش این مادران هستند

سیاست‌های راهبردی برای سلامت مادران
با توجه به اهمیت موضوع، برای دریافت دیدگاه کلان و سیاست‌های راهبردی در حوزه سلامت مادران، عازم دفتر رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، دکتر محمود نوری‌شادکام شدم. در سکوت صمیمی دفتر ریاست، صدای دغدغه‌های یک مسئول از جنس سلامت، طنین امید داشت.

دکتر نوری‌شادکام با نگاهی ژرف و تجربی گفت:مراکز بهداشت، نه صرفاً واحدی از وزارت بهداشت، بلکه خط مقدم دفاع از جان مادر و کودک‌اند. جایی که نخستین بار یک زن باردار، با سلامتی‌اش دیده می‌شود، با نگرانی‌هایش شنیده می‌شود و با آینده‌اش همراهی می‌شود.

وی از زاویه‌ای کلان‌تر به موضوع نگاه می‌کند؛ او معتقد است که سلامت مادران و کودکان، معیاری دقیق برای سنجش توسعه‌یافتگی جوامع است

رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد گفت: در ارزیابی جهانی سلامت، دو شاخص اساسی داریم: مرگ‌ومیر کودکان زیر یک سال و مرگ‌ومیر مادران باردار. هرچه این شاخص‌ها پایین‌تر باشد، یعنی جامعه توسعه‌یافته‌تر است. کاهش این شاخص‌ها، نیازمند شبکه‌ی یکپارچه‌ی بهداشت، درمان،آموزش و حمایت اجتماعی است.

نوری‌شادکام ادامه داد: ما شاهد این هستیم که بسیاری از مادران باردار بدون تشکیل پرونده در مراکز بهداشت، مستقیماً به متخصص زنان مراجعه می‌کنند. در ظاهر، این مراجعه شاید حرفه‌ای به نظر برسد، اما در واقع باعث حذف بخش بزرگی از مراقبت‌های ساختارمند و پایش‌های پیشگیرانه می‌شود

رئیس دانشگاه علوم پزشکی با اشاره به امکانات مناسب استان در حوزه زایمان گفت:تقریباً تمام زایمان‌ها در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مجهز انجام می‌شود، اما بسیاری از مخاطرات، قبل از ورود به بیمارستان آغاز شده‌اند. ما به مادرانی نیاز داریم که با آمادگی کامل وارد فرآیند زایمان شوند؛ این آمادگی فقط با مراقبت منظم حاصل می‌شود

آمادگی کامل بیمارستان‌های استان یزد برای زایمان بدون درد
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با نگاهی تخصصی‌تر به روند زایمان در استان گفت:ما امروز به نقطه‌ای رسیده‌ایم که می‌توانیم ادعا کنیم تقریباً در تمامی بیمارستان‌های دولتی و خصوصی استان، امکانات کامل و به‌روز برای زایمان بدون درد فراهم شده است و این تنها یک موفقیت پزشکی نیست، بلکه یک گام بزرگ در راستای حفظ کرامت و آرامش مادرانی‌ست که در حساس‌ترین و دردناک‌ترین لحظات زندگی خود به بیمارستان مراجعه می‌کنند.

زارع ادامه داد:تیم‌های تخصصی متشکل از زنان و زایمان، بیهوشی و مامایی در آمادگی کامل هستند و فرآیند زایمان را بر اساس وضعیت جسمی و روحی مادران، کاملاً هدفمند مدیریت می‌کنند. ما با روش‌های دارویی و غیردارویی، امکان زایمان بدون درد را به مادران ارائه می‌دهیم تا آنها این مسیر را نه با اضطراب و ترس، بلکه با آرامش و امید طی کنند.

زارع با بیان اینکه زایمان بدون درد نباید یک گزینه لوکس یا انتخابی محدود برای برخی مادران تلقی شود، تأکید کرد:زایمان بدون درد، حق مادران است و ما آن را نه فقط برای رفاه بیشتر، بلکه برای کاهش خطرات احتمالی و جلوگیری از مداخلات غیرضروری مانند سزارین در دستور کار قرار داده‌ایم.

وی گفت:یکی از چالش‌های ما در نظام سلامت، افزایش بی‌رویه‌ی سزارین‌هاست. گاهی مادران فقط به‌خاطر ترس از درد زایمان، خواستار سزارین می‌شوند؛ اما این ترس را می‌توان با آگاهی‌بخشی، حمایت روانی و فراهم‌سازی امکانات زایمان بدون درد از بین برد. در واقع، ما باید فرهنگ زایمان طبیعی را با آرامش و احترام، دوباره زنده کنیم.

وی با تأکید بر ضرورت مراجعه منظم مادران باردار به مراکز جامع سلامت و پایگاه‌های بهداشتی گفت:ما از همه متخصصان زنان و زایمان درخواست کرده‌ایم که بیماران خود را به خانه‌های بهداشت ارجاع دهند. تشکیل پرونده سلامت در این مراکز، نه‌تنها تضمین‌کننده‌ی مراقبت‌های منظم و دوره‌ای در دوران بارداری‌ست، بلکه یک خط ارتباطی مستمر میان بخش بهداشت و درمان ایجاد می‌کند که سلامت مادر و جنین را در مسیر صحیح هدایت می‌کند.

زارع ادامه داد:متأسفانه برخی مادران، بدون هیچ‌گونه بررسی اولیه یا مشاوره تخصصی، مستقیماً به پزشک متخصص مراجعه می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود بسیاری از ریسک‌ها شناسایی نشود. ما با ایجاد هماهنگی میان خانه‌های بهداشت، بیمارستان‌ها و مطب‌ها، می‌خواهیم یک مسیر منسجم، قابل ردیابی و ایمن برای سلامت بارداری تعریف کنیم.

زارع در پایان گفت:اگر بتوانیم مادر را از نخستین لحظه تصمیم به بارداری، تا آخرین لحظه تولد نوزاد و حتی دوران شیردهی همراهی کنیم، آنگاه می‌توانیم انتظار داشته باشیم سلی سالم، قوی، و آینده‌ساز پرورش یابد. ما در دانشگاه علوم پزشکی یزد این مسیر را با جدیت دنبال می‌کنیم و آمادگی کامل برای حمایت از همه مادران در سراسر استان داریم.

از کلاس‌های آمادگی زایمان تا مراقبت‌های پس از زایمان
برای بررسی وضعیت زایمان‌ها و خدمات بهداشتی ارائه‌شده به مادران باردار در استان یزد، به سراغ دکتر فروزنده کلانتری، مدیر گروه سلامت خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد رفتم.

او با نگاهی دقیق به آمارها، از وضعیت تولد‌ها و خدمات حمایتی در حوزه بهداشت مادران سخن گفت. خانم دکتر کلانتری ابتدا با اشاره به تعداد زایمان‌های انجام‌شده در سال ۱۴۰۳ گفت: در مجموع بیش از ۲۲ هزار مورد زایمان در بیمارستان‌های استان انجام شده است که بخشی از آن نتیجه برنامه‌ریزی‌های سلامت‌محور و پیگیری دقیق مادران در دوران بارداری بوده است.

خانم دکتر در ادامه به مجموعه خدمات رایگان قابل ارائه به مادران باردار در مراکز بهداشتی اشاره کرد و افزود:مادران از ابتدای بارداری تا دو ماه پس از زایمان، تحت پوشش خدمات متعددی قرار می‌گیرند که هدف آن، حفظ سلامت مادر و نوزاد است.

از جمله خدماتی که توسط گروه سلامت خانواده دانشگاه ارائه می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نوبت‌های منظم مراقبتی بر اساس هفته‌های بارداری (۴ تا ۴۰ هفته)
ویزیت توسط پزشک در ابتدای بارداری
ارزیابی سلامت دهان و دندان مادران باردار
انجام آزمایش‌ها در دو نوبت مشخص (هفته‌های ۱۰-۶ و ۳۰-۲۴)
درخواست سونوگرافی در صورت نیاز در هفته‌های ۱۸-۱۶ و ۳۴-۳۱
واکسیناسیون ضروری، مشاوره روانشناسی و تغذیه
توزیع مکمل‌های دارویی از آغاز بارداری تا ۶۰ روز پس از زایمان
ارجاع به سطوح تخصصی بالاتر در موارد خاص
ارائه مراقبت‌های پس از زایمان در سه نوبت
مشاوره شیردهی و مراقبت‌های دوران نوزادی
برگزاری کلاس‌های آمادگی برای زایمان برای آگاه‌سازی مادران

مدیر گروه سلامت خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با اشاره به نرخ باروری استان در سال جاری گفت:بر اساس اطلاعات سایت ثبت‌احوال، نرخ باروری استان یزد در سال ۱۴۰۳ برابر با ۱.۹۱ بوده که نشان می‌دهد نیازمند تقویت برنامه‌های حمایتی و فرهنگی برای افزایش نرخ باروری در چارچوب سلامت هستیم.

کلانتری در پایان از مادران خواست با مراجعه منظم به مراکز بهداشتی، از خدمات دوران بارداری بهره‌مند شوند تا با آمادگی جسمی و روانی کافی، به استقبال یک زایمان ایمن و موفق بروند. از اتاق تولد تا نقطه امید؛ زایمان ایمن فقط در بیمارستان نیست.

زایمان ایمن، نیازمند مراقبت‌های دوره‌ای و پرونده بهداشتی است
برای لمس دقیق‌تر واقعیت‌ها، راهی یکی از پرترددترین مراکز درمانی استان یزد شدم؛ بیمارستان شهید صدوقی یزدجایی که روزانه ده‌ها مادر از شهر‌ها و روستا‌های دور و نزدیک، برای لحظه‌ای که زندگی آغاز می‌شود، به آن مراجعه می‌کنند.

در بخش زنان و زایمان این بیمارستان، با خانم دکتر جواهری، متخصص زنان و زایمان هم‌صحبت شدم. او با آرامش و تسلطی مادرانه از دغدغه‌هایش گفت:زایمان ایمن یک اتفاق نیست، یک فرآیند است. فرایندی که از قبل از بارداری شروع می‌شود، در دوران بارداری پیوسته ادامه دارد و در لحظه تولد به نتیجه می‌رسد. در زایمان ایمن، مادر باید بدنی آماده، روانی آرام و همراهانی آگاه داشته باشد؛ از خانواده گرفته تا نظام سلامت.

دکتر جواهری از مشاهداتش گفت؛ از مادرانی که فقط چند ویزیت پراکنده نزد متخصص داشته‌اند، بی‌آن‌که پرونده‌ای در خانه‌های بهداشت یا پایگاه‌های جامع سلامت تشکیل دهند.

در این وضعیت، عملاً نیمی از وضعیت سلامت مادر برای ما ناشناخته می‌ماند. فشار خون بالا، بیماری قلبی، اختلالات تیروئیدی، دیابت بارداری و حتی افسردگی‌های پنهان، همه در سایه‌ی این بی‌اطلاعی، می‌توانند جان مادر و نوزاد را به خطر بیندازند. اینها بیماری‌هایی نیستند که فقط در معاینه‌ی چند دقیقه‌ای مشخص شوند. ما برای آنالیز درست وضعیت جسم و روان مادر، نیاز به مراقبت‌های دوره‌ای و مستند در مراکز بهداشتی داریم.

وی با نگرانی گفت:گاهی با مادرانی مواجه می‌شویم که برای نخستین‌بار، درست در اتاق زایمان مراجعه کرده‌اند. بدون سابقه درمانی، بدون آزمایشات لازم، و بدون هیچ آمادگی برای مواجهه با خطرات احتمالی.

 خانه بهداشت، نقطه آغاز امنیت مادری
بسیاری از مادران نمی‌دانند که سیستم شبکه بهداشت، فقط برای روستا‌ها یا اقشار خاص نیست، تمامی مادران، شهری یا روستایی، می‌توانند و باید در خانه‌های بهداشت محل سکونت خود، پرونده سلامت تشکیل دهند. حتی اگر زیرنظر پزشک متخصص هم هستند، تشکیل پرونده در خانه بهداشت، نظم و استمرار مراقبت را تضمین می‌کند.

دکتر جواهری متخصص زنان و زایمان می‌گوید: در مراکز بهداشتی، نه‌تنها سلامت جسم بررسی می‌شود، بلکه مشاوره‌های روانی، آموزش تغذیه، مکمل‌یاری، آزمایشات غربالگری و مراقبت‌های اجتماعی نیز ارائه می‌شود و این خدمات رایگان‌اند و دقیقاً برای کاهش خطرات در دوران بارداری طراحی شده‌اند.

در پایان گفت‌و‌گو، دکتر جواهری به سراغ مهم‌ترین پیامش رفت؛ پیامی برای مادرانی که ممکن است از ترس، اضطراب، یا ناآگاهی، از سیستم سلامت فاصله گرفته باشند: «هیچ مادری تنها نیست. کافی‌ست به نزدیک‌ترین مرکز بهداشت مراجعه کند، تا یک سیستم منسجم، آموزش‌دیده و آماده، قدم به قدم همراهش باشد. این حمایت، نه فقط از نظر جسمی، بلکه روحی و روانی نیز وجود دارد»

جواهری گفت: تمامی مادران باید با مراجعه به خانه‌های بهداشت، مسیر زایمان ایمن را آغاز کنند. ما سیستم قدرتمندی برای همراهی با آنها داریم، فقط کافی‌ست قدم اول را بردارند ...

نویسنده: مهدی منصوری