حمایت از ایرانیان خارج از کشور در مواقع بحران

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، آقای جلال زاده معاون کنسولی، مجلس و ایرانیان وزارت امور خارجه با حضور در استودیو گفتگوی ویژه خبری به  نقش دیپلماسی کنسولی، استانی و پارلمانی در پیشبرد اهداف کشور پرداخت و به سوالات در این باره پاسخ داد. متن کامل این گفت‌و‌گو به شرح زیر است:

مقدمه مجری: می‌خواهیم راجع به نقش دیپلماسی کنسولی، پارلمانی و استانی در پیشبرد اهداف کشور صحبت کنیم. همچنین راجع به پرونده خانم مهدیه اسفندیاری و بررسی لایحه حمایت از ایرانیان خارج از کشور هم صحبت می‌کنیم.

سوال: حواشی بازداشت مهدیه اسفندیاری، اتهاماتی که دولت فرانسه به او زده، بازداشت او دهم اسفند ۱۴۰۳ اتفاق افتاد، بفرمایید که الان وضعیت خانم اسفندیاری در فرانسه چطور است؟

جلال زاده: دهم اسفندماه سال گذشته خانم اسفندیاری بازداشت شد، ما که روز دوازدهم مطلع نشدیم، روز سیزدهم از طریق یکی از اساتید ایشان، همکار کنسولی من در سفارت فرانسه متوجه می‌شود که ایشان مفقود شده و خبری از ایشان نیست، با پیگیری ها، آتش نشانی را هماهنگ کردیم که به منزل ایشان مراجعه کنند که در منزل برای ایشان اتفاقی نیفتاده باشد که دیدیم این اتفاق نیفتاده. روز بعد که می‌شود ۱۴ اسفند، با پلیس شهر لیون همکاران من در کنسولگری سفارت تماس گرفتند و اعلام مفقودی کردند، مراجعه همکاران من به کمیساریای پلیس در پاریس، مراتب ناپدید شدن طی یادداشت رسمی در ۱۵ اسفند به وزارت خارجه فرانسه اعلام شده و نهایتا ۲۲ بهمن وزارت خارجه پاسخ ما را داده مبنی بر دستگیری خانم اسفندیاری که ما این دستگیری را گروگان گیری می‌دانیم.

سوال: چرا گروگان گیری؟

جلال زاده: بخاطر این که شما در کشوری که مدعی آزادی بیان، آزادی رسانه‌ها است و خیلی از کشور‌ها را متهم می‌کنند که شما چرا در خیلی از موارد دارید حرف می‌زنید و اظهار نظر می‌کنید، خانم اسفندیاری را به جرم این که شما در بعضی از کانال‌ها و شبکه‌های مجازی به نفع مردم فلسطین و مظلومان غزه وارد عمل شدید و محکوم کردید جنایات رژیم اسرائیل را. این در حالی است که در همین کشور فرانسه در شهر‌های مختلف آن از جمله پاریس مردم خود آن کشور مکررا به خیابان آمدند و در دانشگاه، علیه اقدامات جنایتکارانه رژیم صهیونیستی اظهار نظر کردند. تا الان که ما پیگیری کردیم هیچ عنوان حقوقی محکمه پسندی که جرمی را علیه خانم اسفندیاری اقامه کند، همچنان به دست ما ندادند و مکررا ایشان را متهم می‌کنند به اقدامات امنیتی و وکیل و سفارت هر چقدر عنوان کرده که شما اگر مدرکی دارید اگر نکته‌ای دارید باید به ما اعلام کنید متاسفانه این اتفاق تا الان نیفتاده است.

سوال: از دهم اسفندماه ۱۴۰۳ تا امروز که ما در خدمت شما هستیم، پیگیری‌های حقوقی و کنسولی وزارت امور خارجه در چه موضوعاتی پیش رفته؟ اشاره کردید سیزدهم اسفند ورود وزارت امور خارجه به پرونده، نامه نگاری‌ها آغاز شد، اشاره کردید پانزدهم، اما اقدامات کنسولی و حقوقی که انجام شد را برای ما تشریح کنید.

جلال زاده: از چهاردهم اولین یادداشت مان و اولین مراجعه مان را به پلیس. وقتی که دیدیم در منزل ایشان حضور ندارد لذا اقدامات کنسولی را از ۱۴ اسفند شروع کردیم. تا الان که امروز ۱۹ خرداد ۱۴۰۳ است ۴۲ اقدام حقوقی و کنسولی انجام داده‌ایم اعم از یادداشت، احضار سفیر و کاردار فرانسه مراجعه سفیر و همکاران کنسولی من در پاریس به پلیس، به وزارت خارجه، به دادگاه اخذ وکیل، تماس تلفنی، اولین ملاقات همکاران من که بعنوان دسترسی کنسولی از آن من یاد می‌کنم، ۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ بوده است. 

سوال: وضعیت خانم اسفندیاری الان در بازداشت چطور است؟

جلال زاده: ما سه بار تا الان با خانم اسفندیاری دیدار کنسولی داشتیم که بار سوم خود آقای سفیر به ملاقات ایشان رفتند، دو دفعه گذشته را خانمی از همکاران من که کنسول ما در سفارت ما در فرانسه است با خانم اسفندیاری ملاقات کردند نیازمندی‌های ایشان را برطرف کردیم ایشان یک نکاتی را داشت باید به ما منتقل می‌کرد.

سوال: همچنان سلول انفرادی هستند؟

جلال زاده: خود خانم اسفندیاری اتفاقا به همکار خانم ما گفته بود که در این مکان که زندان زنان است، خیلی اظهار گلایه نکرده بود، چون متراژی داشته، مساحتی داشته ایشان تنها بوده، مطالعه اش را می‌رسیده، اما سلول شان انفرادی است.

سوال: امکان ملاقات خانواده برای ایشان فراهم است؟

جلال زاده: خانواده نه، وقتی که تبعه‌ای دستگیر می‌شود در هر کشوری، اولین اقدام بنا به ماده ۳۶ کنوانسیون وین این است که آن کشور باید سفارت متبوع را از دستگیری تبعه خودش مطلع کند این نکته اول. وقتی که این تبعه اولین دسترسی کنسولی خود را می‌تواند پیدا کند تا زمان دادگاه و زمان حکم، غالبا دسترسی‌های کنسولی رخ می‌دهد. ما هم همین طوری هستیم یعنی تا زمانی که تبعه‌ای در ایران از کشور‌های دیگر بازداشت می‌شود، تا زمانی که حکم او صادر شود، امکان ملاقات یا تماس خارج از عرف با خانواده و کسان خود را ندارد.

سوال: مشخص است چه زمانی دادگاه تشکیل می‌شود و دسترسی ملاقات خانواده و سایر موضوعات برای خانم اسفندیاری تا الان فراهم است؟

جلال زاده: تماس مکرری با خانواده خانم اسفندیاری در تهران داریم، خود من با یکی از خواهران ایشان ملاقات داشتم، رئیس اداره مهاجرت‌های حقوقی ما مکررا تلفنی و حضوری، ما هم قصد گرفتن وکیل برای خانم اسفندیاری داشتیم. با خانواده ایشان مشورت کردیم، خانواده خانم اسفندیاری به ما وکیلی را معرفی کردند و ما با توافق خانواده خانم اسفندیاری در تهران و اعلام رسمی نظر آنها، آن وکیل را به استخدام در آوردیم و در ۲۱ فروردین این موضوع را به اطلاع دادگاه فرانسه رساندیم. وکیل مکررا پیگیری می‌کند، دسترسی‌ها و تماس تلفنی وکیل با ایشان.

سوال: پس دائما در تعامل است وزارت امور خارجه

جلال زاده: بله، آخرین دیدار کنسولی که شخص سفیر بوده ۷ خرداد انجام شده و ما نیازمندی‌های خانم اسفندیاری را داریم تامین می‌کنیم، آن مقداری که البته حقوق زندان‌ها در فرانسه اجازه می‌دهد، وکیل به ما اعلام کرد که قاضی در یک بحثی به من اعلام کرده که مکانی را برای استقرار خانم اسفندیاری در خارج از زندان معرفی کنید تا بررسی کنم ببینم می‌توانم آزادی مشروط ایشان را تا زمان برگزاری دادگاه اعلام کنم، ما اول در لیون، دوستان خانم اسفندیاری هم کمک کردند. بعدا در فرانسه تا الان قاضی اماکنی که ما برای خانم اسفندیاری برای آزادی مشروط او اعلام کردیم نپذیرفته است.

سوال: پس مشکل ما نیست، مشکل طرف فرانسوی است؟ بیشتر توضیح بدهید، مشکل ما است که آدرس دیر دادیم یا آدرس ندادیم یا طرف فرانسوی نپذیرفته است.

جلال زاده: حتی یکی از اماکن سفارت را به طرف فرانسوی اعلام کردیم. یعنی یکی از مثلا اماکنی که در اختیار سفارت جمهوری اسلامی است. در لیون دوستان ایشان معرفی کردند.

سوال: این آدرس چه بازه زمانی به فرانسه اعلام شد؟

جلال زاده: همان زمانی که وکیل به ما اعلام کرده، الان نزدیک به ۲۰ روز گذشته است که ما به قاضی معرفی کردیم و قاضی لیون را رد کرده.

سوال: چون برخی از خبر‌ها اعلام می‌شد و این مطالب و این حواشی را دنبال می‌کرد که آدرس دیر داده شده است.

جلال زاده: نه، همان زمانی که قاضی به وکیل اعلام کرده بود که اماکنی را به ما اعلام کنید همزمان در لیون و در پاریس اماکنی را اعلام کردیم، لیون را ظاهرا قاضی نپذیرفته از ابتدا در فرانسه دو تا مکان را اعلام کردیم که منتظریم قاضی یکی از این‌ها را بپذیرد و خانم اسفندیاری با آزادی مشروط از زندان خارج شود تا زمان دادگاهی او که به نظر من این اتفاق خوبی در روند این پرونده است که ما داریم از طریق وکیل و وزارت خارجه محل همکاران من پیگیری می‌کنند.

سوال: مکان‌های پیشنهادی چه ماهیتی دارند؟ این گزینه‌ها با رضایت خانم اسفندیاری بوده؟

جلال زاده: دادگاه از ما مکان را خواسته، ما مکان‌هایی که اعلام کردیم خود خانم اسفندیاری نظرشان این بود که در لیون اقامت کنند، ولی دادگاه نپذیرفت، لذا ما در پاریس دو تا مکان اعلام کردیم که منتظریم. ما از یک روز بعد از به گروگان گرفته شدن خانم اسفندیاری تا الان بیش از ۴۰ اقدام کنسولی، آقای بقایی سخنگوی محترم وزارت خارجه ۶ بار در جلسات سخنگویی به این موضوع پرداخته و هر هفته، هر اتفاقی که در مورد پرونده ایشان رخ داده، به اطلاع رسانه‌ها رسیده است. من سه بار با رسانه‌های داخلی مصاحبه کردم، تمام اقدامات مان را گفتم. می‌خواهم این را عرض کنم بعد از این که در ۱۷ اسفند اقای دکتر بقایی مصاحبه کردند، در فروردین ماه روزنامه محلی لوپن گزارشی از خانم اسفندیاری به نقل از مصاحبه آقای بقایی زدند بعد از این بود که علنی شد در محافل فرانسوی و سیستم پلیس و امنیتی و دادگاهی فرانسه کوتاه آمدند و اولین دسترسی کنسولی ما بعد از این اقدامات رخ داد که توانستیم به خانم اسفندیاری دسترسی پیدا کنیم.

سوال: گفته می‌شود که به زور حجاب را در زندان در سلول انفرادی از خانم اسفندیاری گرفتند تایید می‌کنید؟

جلال زاده: بله ایشان که وارد زندان شده حجاب را برای ایشان ممنوع کردند، به همان خاطر ایشان در آن اتاقی که الان سلول انفرادی است نسبتا، نمی‌خواهم بگویم قطعا، اظهار رضایت می‌کند که من این جا خودم هستم مطالعاتم و کار‌هایی که می‌کنم ایشان حتی به درمانگاه مراجعه کرده بودند یکی دو بار و بازدید بدنی شده بودند توسط زندان بان زن آنجا، حتی ایشان آن را هم نپذیرفته بودند گفته بودند نه من حتی راضی نیستم که یک خانم من را بازدید کند ما این را سریعا با مسئولین زندان آنجا مطرح و عدم رضایت خانم اسفندیاری را به آنها بلافاصله اعلام کردیم.

سوال:، اما محدثه اسفندیاری خواهر مهدیه اسفندیاری به صورت تلفنی به جمع ما اضافه شد. خانم اسفندیاری، راجع به روند به ما توضیح دهید، آخرین خبر‌هایی که دریافت کردید اگر ارتباطاتی گرفتید، همچنین انتظارات شما از وزارت امور خارجه و نکاتی که باید رعایت شود.

محدثه اسفدیاری: کلا بعد از ۵۵ روز دسترسی کنسولی داده شد و کنسولگری مان در سفارت پاریس به ملاقات ایشان رفتند، ایشان را ملاقات کرده بودند و بعد از آن هم وکیلی را که مشخص شده بود، وکیل را کلا وزارت خواستند که وکیل به سفارت مراجعه کنند و آنجا اولین قراردادی که بین شان هست تنظیم کنند و وکیل کار خود را شروع کند و مهدیه در شرایط روحی اصلا مناسبی نیست. از لحاظ حجاب از لحاظ تغذیه، حتی از لحاظ این مواردی که هست. واقعا مهدیه دارد اذیت می‌شود و کلا در سلول انفرادی است و واقعا خواستار این هستیم که اگر مسئولین می‌توانند اقدامی انجام دهند برای مهدیه جان انجام دهند تا ایشان به کشور عزیزمان برگردند. همانطور که قبلا هم گفتیم ایشان ۲۰ اسفند ۱۴۰۳ کلا بلیط برگشت به ایران کشور عزیزمان را داشتند و قرار بود که به ایران برگردند، منتها ۱۰ روز قبل از آن این اتفاق افتاد و ایشان بازداشت شدند و آنهم فقط بخاطر فعالیت‌های مجازی که داشتند و کلا اخباری که راجع به فلسطین و غزه بوده اخباری که راجع به این نسل کشی که اتفاق می‌افتد ایشان این اخبار را ترجمه کردند و در اختیار مخاطبین قرار دادند و جرم ایشان هم فقط همین بوده واقعا مهدیه در شرایط سختی قرار دارد و واقعا ما می‌خواهیم که آزادی مهدیه، آزادی بی قید و شرطی برای مهدیه انشاالله اتفاق بیفتد و به کشور عزیزمان برگردد.

سوال: آقای جلال زاده، پیگیری‌های وزارت امور خارجه تا چه مرحله‌ای در مورد پرونده مهدیه اسفندیاری ادامه خواهد داشت؟

جلال زاده: تا لحظه آزادی ایشان و برگشت ایشان به آغوش خانواده در کنار خانم اسفندیاری و خانواده محترم شان هستیم این اولین پرونده ما نیست پرونده‌های قبلی و الان پرونده‌های جاری دیگری هم داریم جزو وظایف ذاتی وزارت امور خارجه و بخش کنسولی پیگیری امور اتباع خودشان به هر جرم و عنوان که در کشور اتفاتق افتاده. ایشان که به عنوانی واهی دستگیر شدند که مسئولیت ما را مضاعف می‌کند برای تلاش برای آزادی ایشان.

سوال: برنامه‌ای دارید که در سطوح بالاتر دیپلماتیک این پرونده پیگیری شود جهت تسریع امور آن؟

جلال زاده: هم در فرانسه و هم تهران با مقامات فرانسوی در ارتباط هستیم، اعتراض خودمان را به گروگان گیری ایشان اعلام کردیم، اصلا بازداشت و دستگیری را نمی‌پذیریم، چون هیچ عنوان حقوقی و بزه سیاسی، امنیتی، اجتماعی برای ایشان اقامه نشده، دست وکیل در پرونده خالی است، چیزی نیست که ایشان بخواهد آن را دفاع کند، همین عرض کردم همشیره محترم شان هم نکاتی را گفتند در دفاع از حقوق مردم فلسطین.

سؤال: نکته‌ای خانم اسفندیاری خواهر بزرگوار مهدیه اسفندیاری به آن تأکید داشتند و درخواست شان از مسئولین کشور ازجمله مسئولان وزارت امور خارجه، تصریح در رسیدگی امور و آزادی خانم اسفندیاری است. فکر می‌کنید که این تجربه چطور به کمک شما می‌آیند از چه روش‌هایی قرار است که پیگیری شود، تعامل ها، رایزنی ها؟

جلال زاده: وزارت امور خارجه مسئول رسیدگی به امور اتباع خودش در اقصی نقاط دنیا است. این سفری که اخیراً به امریکای لاتین داشتیم، در آن کشوری که ممکن است کسی باورش نشود، ما زندانی ایرانی داریم؛ لذا ما همانجا در ملاقات با وزیر خارجه همتای خودم مطرح کردم، هرچند ممکن است به یک جرم مواد مخدری دستگیر شده باشد، اصلاً با جرم کار نداریم، ما به تبعه خودمان کار داریم و تا آخرین لحظه از همه ابزار‌های خودمان استفاده می‌کنیم. در مورد زندانیان قبلی هم که چه در اروپا و چه در کشور‌های دیگر به دلایل مختلف دستگیر می‌شوند، با همین اقدام ها، ما تفاوتی بین اتباع خودمان قائل نیستیم، البته بعضی از اتباع به جرم‌های واهی دستگیر می‌شوند که وظیفه ما را به شدت افزایش می‌دهد از جمله خانم اسفندیاری. خاطرتان است چند سال قبل آقای نوری در یکی از کشور‌های اروپایی دستگیر شدند، وزارت خارجه و دستگاه‌های امنیتی تا آخرین لحظه پای پرونده ایستادند و من خودم در کسوت مسئولیت قبلی که داشتم، در فرودگاه مهرآباد به استقبال ایشان رفتیم و ایشان را تحویل خانواده شان دادیم که جزء لحظات شیرین هر کارمند وزارت خارجه است؛ لذا در مورد خانم اسفندیاری و دیگرانی که در حوزه‌های مختلف دستگیر شدند، ما قطعاً تمام ابزار‌ها و روش‌های خودمان را و تمام اقدام‌های حقوقی و کنسولی خودمان را برای آزای آنها به کار خواهیم گرفت.

سؤال: اگر نکته و مطلب و موضوعی است، بفرمایید؟

محدثه اسفندیاری: یک نکته‌ای من می‌خواستم اینجا بگویم، چون واقعاً مهدیه بازداشت شان یک نوع گروگانگیری انسانی است و چیزی جز این نیست. سیاست دوگانه غرب اینجا مشخص می‌شود که کلاً یک چیزی می‌گویند و طور دیگری عمل می‌کنند. یک نکته اینکه ما یکسال و هفت ماه است که مادرمان را از دست داده‌ایم، من همین جا از همین تریبون از تمام مادران ایران زمین، از تمام مادران دلسوز می‌خواهم برای آزادی مهدیه دعا کنند که این آزادی هرچه زودتر رقم بخورد و ایشان به کشور عزیزمان برگردد.

نه تنها دعای همه مادران، دعای همه ایرانی‌ها و البته همه آزادیخواهان دنیا، پشت خانم اسفندیاری است و البته تلاش‌های وزارت امور خارجه برای آزادی خواهر بزرگوار شما.

سؤال: برویم سراغ گزارش کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجه مجلس شورای اسلامی، راجع به لایحه‌ای که به نظر می‌رسد بسیار مفید خواهد بود در حوزه ایرانیان خارج از کشور، لایحه حمایت از ایرانیان خارج از کشور که قرار است هفته جاری در صحن علنی قرائت و بحث و بررسی شود. بفرمایید این لایحه چه است، چه مواردی دارد و اگر تصویب شود قرار است چه اتفاقاتی برای هموطنان خارج از کشور ما بیفتد؟

جلال زاده: تعدادی از هموطنان ما به دلایل مختلف مقیم کشور‌های خارجی هستند و این منحصر به ایران نیست. خیلی از کشور‌ها در این موضوع مثل ما بخشی از اتباع شان در کشور‌های دیگر دارند زندگی می‌کنند. موضوع ایرانیان و حمایت از ایرانیان خارج از کشور در حوزه‌های مختلف از جمله موضوعات حقوقی و کنسولی در دولت رئیس جمهور شهید، در شورای عالی ایرانیان خارج از کشور، مورد تأکید قرار گرفت. دولت موظف شد لایحه‌ای را به مجلس ارائه کند. این تقریباً در ماه‌های آخر مجلس یازدهم یعنی هفت هشت ماه مانده بود به پایان مجلس یازدهم از طرف دولت به مجلس ارائه شد. من آن موقع رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس بودم. در کمیسیون این را تصویب کردیم. نوبت رسیدگی در صحن در دوره مجلس یازدهم نرسید، دولت جدید تشکیل شد، من اینجا باید تشکر کنم. دولت این لایحه را جزء لوایحی بود که مجدداً به مجلس عودت داد. یعنی تأیید کرد، چون در آئین نامه مجلس قانونی داریم، دولت که عوض می‌شود باید لوایح دولت قبلی را در مجلس تأیید کند و بعد مورد رسیدگی قرار بگیرند. دولت جدید این لایحه را تأیید کرد، به مجلس مسترد کرد، دوباره در کمیسیون ملی که اعضای کمیسیون تشکر می‌کنم که مجدداً این را مورد بررسی قرار دارد، ۱۶ ماده دارد، به ۱۶ موضوع ایرانیان و مسائلی که با آن درگیر هستند، می‌پردازد و با آنها پاسخ می‌دهد که در مورد جذب ایرانیان، در مورد توسعه فعالیت‌های اقتصادی، ساماندهی اطلاعات و ارتباطات، سامانه‌های قوه قضائیه که در خارج از کشور دسترسی ندارند که قانون قوه قضائیه را اینجا ملزم کرده که در اختیار ایرانیان قرار بگیرد. حمایت از ایرانیان در زمان بحران، دیدید در موضوع اوکراین تمام دانشجو‌ها و ایرانیان ما آنجا در مخمصه افتادند، به کشور‌های اطراف رفتند، در زلزله ترکیه ایرانیانی که در آن منطقه بودند. ما متأسفانه بند قانونی که بتوانیم از ایرانیان در زمان بحران در کشور‌های همسایه دفاع کنیم یا هر کشور دیگری حمایت کنیم، نداشت، در این قانون دیده شده است.

سؤال: پس آنچه در این لایحه است، جای خالی حمایت‌های ایرانیان خارج از کشور است؟

جلال زاده: سعی کرده‌ایم در حوزه‌های اقتصادی، کنسولی، حقوقی و قضائی، حمایت‌های جدیدی را از ایرانیان در این قانون لحاظ کنیم که بحمدالله در کمیسیون تصویب شده است. این ۱۶ ماده دارد با تبصره‌هایی که دارد، امیدوارم مجلس شورای اسلامی در حمایت از ایرانیان خارج از کشور این را در نوبت رسیدگی که دارد به تصویب برساند. البته میزان رأی نمایندگان مجلس است، ممکن است تغییراتی داشته باشد که قطعاً این تغییرات به خیر ایرانیان خارج از کشور است. در موضوع مهم ایرانیان خارج از کشور اینکه منحصر در وزارت خارجه نیست، فعالیت‌ها و اقدامات و حمایت‌ها ممکن است متمرکز در وزارت خارجه باشد، ولی یک موضوع فرابخشی است و نیاز دارد که همه دستگاه‌ها به این بپردازند. شخص آقای رئیس جمهور و دفتر ایشان در موضوع ایرانیان به شدت دارند از وزارت خارجه مطالبه می‌کنند که باید اقدامات لازم را در این خصوص انجام دهند؛ لذا این تکلیف ما را بیشتر کرده که در این خصوص هر اقدامی که لازم است انجام دهیم. یک نکته اینکه طبق قانون برنامه پنج ساله ما باید آئین نامه حمایت ایرانیان را در دولت به تصویب می‌رساندیم که چند ماه قبل در دولت به تصویب رسید که بخشی از کار‌های ما را تصحیح کرد و دست ما را باز گذاشت که بتوانیم اقدام‌ها را در حمایت از ایرانیان انجام دهیم.

سؤال: آن جهت تقویت تعامل سازنده برای بعد از تصویب این لایحه هم است؟

جلال زاده: می‌دانید هر ایرانی بخواهد به کشور خودش بیاید نیازی به اخذ ویزا و مراجعه به سفارت ما ندارد، بلیت می‌گیرد و مسافرت می‌کند. بعضی از ایرانیان نگرانی‌هایی دارند که ممکن است بعضی پرونده‌های حقوقی، ارث و میراث یا دعوای شخصی با خانواده ممکن است مانعی برای ورود آنها باشد. در این قانون که یک رویه‌ای قبلاً در وزارت خارجه به نام پرسمان ایجاد شده بود که اینها مراجعه می‌کردند و اعلام می‌کردند که آیا من مشکل حقوقی و قضائی دارم. چهار نهاد از جمله وزارت خارجه پاسخ می‌دادند، که شما هیچ مشکل حقوقی و امنیتی ندارید و می‌توانید به داخل کشور بیایید. ما این را در این لایحه قانونی کردیم، یعنی من ایرانی اگر یک نگرانی دارم وارد سامانه می‌شوم، پرسمان را تکمیل می‌کنم، دستگاه قضائی و امنیتی و پلیس فراجا و وزارت خارجه.

سؤال: اگر مشکلی هم بود آنجا به آنها اطلاع رسانی می‌شود؟

جلال زاده: اعلام می‌کنیم به نزدیک‌ترین نمایندگی ایران مراجعه کنند، اعلام می‌کنیم شما هیچ مشکلی نداریم، اعلام می‌کنیم به یکی از دادگاه‌های شهرتان در بدو ورود مراجعه کنید. خانواده از او شکایت کرده است. اینها مسائل حقوقی شخصی است که ما نسبت به آنها ورود نمی‌کنیم، که اگر نگرانی دارد در جریان باشد که مثلاً برادرش علیه ایشان شکایت حقوقی تنظیم کرده، بداند وقتی که می‌آید ارتباطی با دولت ندارد و بحث شخصی است. این لایحه در خصوص ایرانیان و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی، علمی و سیاسی، رفع دغدغه ها، تسهیل خدمات کنسولی، تسهیل تردد، تغییر ادراک به نظر من لایحه جامعی است که امیدواریم در مجلس رسیدگی و تصویب شود.

سؤال: در راستای اهداف وزارت امور خارجه، در حوزه سیاست خارجه یک بحث بسیار مهم دیپلماسی پارلمانی است. چه زمانی که حضرتعالی در مجلس شورای اسلامی بودید، در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و چه الان که در وزارت امور خارجه هستید. چقدر این موضوع را مهم می‌دانید و برگزاری مثلاً مشارکت مجالس ایران در اتحادیه بین المجالس یا سایر برنامه ها، سایر نشست ها، سایر رویکرد‌های بین المللی، چقدر می‌تواند به تحقق اهداف سیاست خارجه وزارت امور خارجه کمک کند؟

جلال زاده: مرحوم شهید امیرعبداللهیان، زمانی مدیر کل بین الملل مجلس شورای اسلامی بودند. یکسال و نیم در این کسوت با ایشان همکار بودیم تا به دولت جدید ملحق شویم. ایشان یک جزوه‌ای را آن زمان تهیه کردند با عنوان ارتقای دیپلماسی پارلمانی. بعد که وزیر شدند این همیشه بین ما بود که خود شما این را جدی گرفتید و بعنوان یک دستمایه کار ما با وزارت خارجه. دیپلماسی پارلمانی مکمل دیپلماسی رسمی است، جای دیپلماسی رسمی را نمی‌گیرد، اما در کنار دیپلماسی رسمی اقدام‌های بسیار جامع و مانعی را دارد انجام می‌دهد. استحضار دارید که مجالس دنیا در اتحادیه و در ائتلاف‌های مختلفی عضو هستند. ما مجمع مجالس آسیایی داریم‌ای پی‌ای که یکی از جلسات آن چند روز دیگر در مشهد برگزار می‌شود. اتحادیه بین المجالس کشور‌های اسلامی را داریم پی یو آی سی که اخیراً اندونزی بود که من هم به همراه رئیس مجلس و هیئت پارلمانی در آنجا شرکت داشتم. فرصت بی نظیری است که رؤسای پارلمان‌ها و نمایندگان با هم در خصوص مسائل مهم جهان اسلام از جمله فلسطین آنجا گفت‌و‌گو می‌کنند و صدای خودشان را گوش جهان اسلام می‌رسانند. اتحادیه بین المجالسی که بین المللی است، آی پی یو است. اینها فرصت‌های بی نظیری است که مجالس از آن استفاده می‌کنند. علاوه بر آن ما الان عضو بریکس هستیم، اخیراً دکتر قالیباف و یک هیئت پارلمانی به بریکس و اجلاس رؤسای مجالس عضو بریکس سفری داشتند که در کنار آن دو سه کشور دو جانبه، کوبا و ونزوئلا را داشتیم. شانگهای یکی دو سال است که تشکیل نشده که قطعاً این اتفاق خواهد افتاد که اینها فرصتی است که مجلس بتواند استفاده کند. در کنار اینها نزدیک به ۷۰ کشور گروه دوستی داریم، یعنی پارلمان ما با ۷۰ پارلمان دنیا گروه‌های دوستی دارند و اینها سفر‌های متعددی را نسبت به پارلمان‌های همدیگر انجام می‌دهند و با قدرت پارلمانی که در کشور است، بسیاری از روابط دوجانبه پیگیری می‌شود. رؤسای کمیسیون‌های تخصصی مجلس، کمیسیون سیاست خارجی، کمیسیون صنایع، کمیسیون کشاورزی، جلسات بسیار منحصر به فردی را با همتا‌های خودشان چه در تهران و چه در کشور‌های دیگر انجام می‌دهند که همه اینها در راستای دیپلماسی پارلمانی به کمک دیپلماسی رسمی می‌روند. دکتر عراقچی وزیر امور خارجه در روز رأی اعتمادشان و حضور در کمیسیون‌ها نسبت به این موضوع بسیار واکنش سازنده و مثبتی داشتند و الان هم مشوق ما هستند که هر مقداری که می‌توانید دیپلماسی پارلمانی را کمک کنید و این مسیر و بستر را فراهم کنید که مجلس ایران که یکی از مجالس قدرتمند دنیا است و در قانون اساسی جایگاه بسیار رفیعی دارد، کلماتی که حضرت امام در خصوص مجلس در ایران اشاره کردند می‌تواند در مأموریت‌های خودش عمل کند.

سؤال: برویم سراغ دیپلماسی استانی، چندی پیش نشستی برای اولین بار در شیراز برگزار شد، نشست دیپلماسی استانی. دیپلماسی استانی، با چه هدف و رویکردی قرار است حوزه سیاست خارجی و حوزه وزارت امور خارجه را در پیشبرد اهداف اش برای منافع ملی به چه سمتی هدایت کند؟

جلال زاده: یکی از تعاریف سیاست خارجی این است که سیاست خارجی ادامه سیاست داخلی است. دکتر عراقچی در برنامه‌هایی که به مجلس شورای اسلامی ارائه کردند، از جمله آنها دیپلماسی استانی بود؛ لذا بعد از رأی اعتماد ایشان، نمایندگانی که با ایشان ملاقات می‌کردند، اعلام می‌کردند برنامه شما چه است، چه کار می‌خواهید کنید. اعتقاد وزیر این است که زمانی می‌توانیم خصوصاً در دیپلماسی رسمی در کشور‌های همسایه موفق باشد که استان‌های مرزی، اولاً و استان‌های عمقی ثانیاً در این موضوع به کمک دستگاه رسمی دیپلماسی بروند. شما می‌دانید استاندار‌ها یا برخی مقام‌های استان ها، اتاق‌های بازرگانی، سفر‌هایی به کشور‌های همسایه و دور دارند. قرارداد‌هایی می‌بندند، تفاهم‌هایی می‌کنند، اما این خیلی نتوانسته منتج به نتیجه لازم شود. در نشست اول مان که در شیراز برگزار شد، سفرای کشور‌های پیرامونی که عموماً حوزه خلیج فارس، عراق و عمان را شامل می‌شد، در این نشست برای اولین بار در کنار استانداران جنوبی ما، استاندار فارس، خوزستان، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد را شامل می‌شد، همه اتاق‌های بازرگانی شرکت داشتند، دفاتر وزارت خارجه در این استان ها. آقای فرزین رئیس بانک مرکزی، آقای مسرور، رئیس شورای عالی مناطق آزاد و درکنار همه اینها ما بخش خصوصی را داشتیم و اینها در دو روز نشست شیراز با همدیگر گفت‌و‌گو کردند. افتتاحیه داشتیم، اول مسئولین دولتی اظهارنظر و بیان سیاست‌ها و برنامه‌های خودشان پرداختند. ما در بعدازظهر همان روز پنل‌ها و میزگرد‌هایی داشتیم، در حوزه اقتصادی، در حوزه هایتک و هوش مصنوعی، در حوزه کار با کشور‌های همسایه. نظرسنجی که ما در این نشست کردیم که برای اولین بار در آنجا اتفاق افتاد، همه استقبال کردند؛ لذا در آسیب شناسی که در این نشست کردیم امسال که ۱۴۰۴ است آقای وزیر دستور دادند که ما چهار نشست منطقه‌ای در شمال، در جنوب که برگزار کردیم، غرب و شرق کشور و در یکی از مناطق آزاد کشور این نشست را ادامه خواهیم داد. سفرا و استاندار‌های ما برای اینکه بتوانیم روابط اقتصادی و روابط کنسولی و روابط سیاسی و روابط فرهنگی خودمان را با کشور‌های همسایه بتوانیم ارتقاء ببخشیم این نشست‌ها را در وزارت خارجه، به لطف الهی و با همکاری دیگر دستگاه‌ها و خصوصاً وزارت کشور ادامه خواهیم داد. 

سؤال: هماهنگی بین همه این حلقه‌ها هم چالش‌هایی دارد، هم یکسری ضرورت‌هایی دارد و هم کار سختی است. قرار این چالش‌ها چطور برطرف شود، این هماهنگی‌های لازم، اشاره کردید وزارت کشور، استانداری ها، وزارت امور خارجه، بخش خصوصی، اتاق‌های بازرگانی، کار فرابخشی است که نیاز به هماهنگی دقیق را دارد. این هماهنگی دقیق و رفع چالش‌ها را چگونه انجام خواهید داد؟

جلال زاده: قبل از اینکه نشست شیراز را برگزار کنیم، جلسات متعددی را برگزار کردیم و نسبت به این چالش‌ها و نوع هماهنگی‌ها یک همفکری با همکارانی که شما به بخشی از آنها اشاره کردید، پرداختیم. بخشی اش را توانستیم در همین نشست انجام دهیم، اگر از من بپرسید بیشتر از آن جلسات رسمی نشست‌های حاشیه‌ای که این عزیزان و مسئولین با همدیگر داشتند و قرار‌هایی که با هم گذاشتند، نفع اش بیشتر از این جلسات رسمی بود که انجام شد. بعد از نشست شیراز به دنبال آسیب شناسی و بهبود روش هایمان در نشست بعدی هستیم و امیدواریم که همین چالش‌هایی که شما به درستی اشاره کردید و نظام مسائلی که در دیپلماسی استانی داریم آنها را بتوانیم برطرف کنیم و هر چقدر جلوتر می‌رویم بتوانیم روابط خودمان را با کشور‌های همسایه در حوزه‌های مختلف افزایش دهیم.

سؤال: نکته‌ای اگر است، بفرمایید؟

جلال زاده: اینکه نکته را عرض کنم، چون خیلی از خانواده‌ها این سؤال را از ما می‌کنند. ما با ۳۰ کشور تفاهم نامه انتقال محکومین داریم، با ۲۸ کشور استرداد داریم. استرداد هم مهم است، الان بعضی از اتباع ما در بعضی از کشور‌ها به تعبیری پناهنده شده‌اند و فرار و خانواده‌های بسیاری را درگیر خودشان کرده‌اند. اخیراً ۸۸ نفر را از مالزی توانستیم در قاعده انتقال محکومین به کشور بازگردانیم. ۱۲۰ نفر را در عراق این کار را انجام دادیم و برگشتند. ۷ نفر را در قزاقستان، ۱۶ نفر را در ارمنستان و ۳ نفر را در قرقیزستان. این مسیر ادامه دارد. در بحث انتقال، می‌دانید یک خانواده که فرزندشان در مالزی زندانی است، ایشان برای یک دیدن ساده و ملاقات با فرزندشان باید میلیون‌ها تومان هزینه کنند، در این قرارداد‌ها می‌توانیم اینها را به کشور بازگردانیم. در عفو‌های عمومی که این کشور‌ها می‌دهند، از جمله اخیراً آذربایجان در روز ملی خودش ۵ نفر از اتباع ما عفو کرد. در عمان همچنین در بعد از کمیسیون مشترکی که با عمان داشتیم یکی از موضوعات مهمی که اگر فرصتی بود بعداً کمیسیون‌های مشترک کنسولی که در ۸ ماهه گذشته نزدیک به ۱۱ کمیسیون مشترک کنسولی که عموماً برای حل و فصل موضوع اتباع ایرانی در آن کشور است و البته اتباع آنها در ایران را پی می‌گیریم.

سؤال: کم کم به تیرماه نزدیک می‌شویم، حضرتعالی هم ریاست ستاد هفته بازخوانی و افشار حقوق بشری امریکایی و بزرگداشت شهدای هفتم تیر را عهده دار هستید. برنامه ریزی‌های شما برای این بزرگداشت به نحو شایسته چگونه است؟

جلال زاده: چند سال قبل مقام معظم رهبری، در مناسبتی فرمودند ششم تا دوازدهم تیر مناسبت‌های متعددی را از اقدام‌های جنایتکارانه و ضد حقوق بشری آمریکا دارد. چه خوب است این هفته را در افشای چهره واقعی آمریکا مناسبتی داشته باشیم. از همان سال از ششم تیر که مصادف است با ترور نافرجام مقام معظم رهبری در مسجد ابوذر تهران، بمباران شیمیایی سردشت، هدفگیری هواپیمای ایران بر فراز خلیج فارس و شهدای هفتم تیر، گرامی داشته می‌شود. آمریکایی‌ها چه بعد از انقلاب و قبل از انقلاب، اقدام‌های متعددی را در مخالفت با ملت ایران و ضد حقوق بشری انجام دادند. اصلاً به بعد از انقلاب ارتباطی ندارد. اقدام‌هایی را در سایر کشور‌ها انجام دادند علیه ملت‌های مختلف از جمله همسایه‌های ما. در شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی این هفته را با حضور همه دستگاه‌ها یکسری برنامه‌های عمومی داریم که در صدا و سیما پخش فیلم‌ها و کلیپ ها، سخنرانی ها، چاپ و انتشار کتاب در حوزه عمومی داریم. در حوزه وزارت خارجه چند برنامه داریم با سفرای کشور‌های همسو، با اتباع کشور‌هایی که مورد اقدامات ضدحقوق بشری قرار گرفته‌اند و در نمایندگی‌های خودمان در خارج از کشور در چند نمایندگی این را انجام خواهیم داد. وزارت کشور، آموزش و پرورش برنامه‌های اختصاصی خودشان را در جهاد تبیین و تنویر افکار عمومی که چهره واقعی حقوق بشر آمریکایی را بتوانیم در آن هفته به مردم بیش از پیش نمایان کنیم.