همکاری شوم ویروس‌ها و پشه‌ها علیه انسان

به گزارش خبرگزاری صداوسیما: شاید کمی عجیب به نظر برسد، اما پشه‌ها مرگبارترین حشرات زمین به شمار می‌روند، چرا که سالیانه مسئول مرگ بیش از ۱ میلیون نفر هستند. اکنون دانشمندان با انجام مطالعات تازه متوجه شده‌اند برخی ویروس‌ها با تغییر بوی بدن شخص می‌توانند وی را به هدف مناسبی برای پشه‌ها تبدیل کنند؛ نوعی همزیستی ناخوشایند که به افزایش گزش‌ها و گسترش ویروس منجر می‌شود.

گفتنی است که پشه‌ها میزبانان خود را به‌وسیله علائم حسی مختلف مانند دمای بدن و کربن‌دی‌اکسید منتشر شده در تنفس انتخاب می‌کنند. در این میان بوی بدن نیز نقش مهمی را ایفا می‌کند، زیرا طبق آزمایش‌ها، موش‌های مبتلا به مالاریا با تغییر بوی بدنشان پشه‌های بیشتری را به‌سوی خود جذب می‌کنند.

با درنظرداشتن این نکته، محققان دانشگاه کنتیکت این پرسش را مطرح کردند که آیا دیگر بیماری‌های قابل انتقال توسط پشه‌ها مانند تب دنگی و زیکا، از توانایی تغییر بوی بدن اشخاص برای انتقال بهتر برخوردارند یا خیر و اگر چنین است آیا راهی برای جلوگیری از این مورد وجود دارد؟

آزمایش‌های انجام شده روی پشه‌ها

برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها دانشمندان موش‌های مبتلا به ویروس زیکا یا تب دنگی را به همراه موش‌های سالم و همچنین پشه‌ها را در یکی از ۳ محفظه شیشه‌ای قرار دادند. هم‌زمان با ایجاد جریان هوا و حرکت بوی بدن موش‌ها به‌سوی پشه‌ها، مشاهده شد که این حشرات به موش‌های بیمار تمایل بیشتری دارند تا موش‌های سالم.

در چنین حالتی می‌توانیم احتمال جذب شدن پشه‌ها به دی‌اکسیدکربن را هم حذف کنیم چرا که موش‌های آلوده به ویروس زیکا در مقایسه با موش‌های سالم دی‌اکسیدکربن کمتری منتشر می‌کردند. در مرحله بعدی نقش بوی بدن مورد ارزیابی قرار گرفت.
در این مرحله فیلتری در میان محفظه‌های شیشه‌ای قرار داده شد تا بوی بدن موش‌ها به پشه‌ها نرسد، در این حالت آن‌ها به شکل تقریباً مساوی به‌سوی موش‌های بیمار و سالم پرواز می‌کردند. به‌عبارت‌دیگر پشه‌ها در انتخاب میزبان خود برای بوی بدن اولویت بیشتری قائل هستند.

برای شناسایی بو‌های مذکور محققان ۲۰ ترکیب شیمیایی گازی از بوی منتشر شده توسط موش‌های بیمار را ایزوله کردند. در میان این ۲۰ ترکیب مذکور ۳ عامل پیدا شدند که قادرند موجب تحریک یک واکنش چشمگیر در گیرنده پشه‌ها شوند.

دانشمندان در ادامه با اعمال این ۳ ترکیب‌یافته شده روی پوست موش‌های سالم و همچنین روی دست داوطلبان انسانی مشاهده کردند که تعداد پشه‌های بیشتری در مقایسه با آزمایش پیشین جذب نمونه‌های موردنظر می‌شوند. این امر نشان داد موش‌های بیمار تا ۱۰ برابر Acetophenone (استوفنون یا ترکیب آلی حامل بو) بیشتری نسبت موش‌های سالم تولید می‌کنند.

نحوه تغییر بوی بدن توسط ویروس‌ها

ترکیب شیمایی استوفنون که در ساخت عطر و ادکلن هم به کار می‌رود در واقع محصول جانبی متابولیسم یک نوع باکتری بخصوص است که روی پوست و داخل روده‌های انسان و موش زندگی می‌کند.

محققان جهت مطالعه باکتری مذکور و تأثیراتش، آن‌ها را از بدن و روده موش‌های بیمار حذف کردند و سپس موش‌ها را در معرض گزش پشه‌ها قرار دادند. در نتیجه این آزمایش پشه‌ها همچنان به موش‌های بیمار، اما عاری از باکتری علاقه بیشتری نشان می‌دادند، اما این تمایل نسبت به آزمایش‌ها پیشین با کاهش مواجه شده بود.

بدین ترتیب مشخص شد که میکروب‌های سطح پوست منبعی حیاتی برای تولید استوفنون هستند و در نتیجه با تغییر بوی بدن پشه‌های بیشتری را جذب می‌کنند.

جلوگیری از بو‌هایی جذب‌کننده پشه‌ها

در پایان دانشمندان یک گزینه احتمالی برای جلوگیری از تغییر بوی بدن و کاهش گزش‌ها و متعاقباً کاهش انتشار ویروس‌ها مطرح کرده‌اند.

بنا بر یافته‌های دانشمندان، موش‌های بیمار در این آزمایش‌ها دچار افت مولکولی به نام RELMα شده بودند که وظیفه آن‌ها مبارزه با میکروب‌های پوستی است و توسط سلول‌های پوست ساخته می‌شوند.

در این حالت مصرف ویتامین A می‌تواند موجب افزایش مولکول RELMα و در نتیجه کاهش گزش‌ها و انتشار ویروس‌های قابل انتقال توسط پشه‌ها شود.

به گفته این محققین، مرحله بعدی مطالعات به انجام آزمایش‌ها بیشتر روی نمونه‌های انسانی و تحقیق در خصوص اثرات ویتامین A در این زمینه اختصاص خواهد داشت.