دولت ترامپ؛ دیپلماسی غربی در زمینه ایران

روزنامه فایننشال تایمز دیروز از دیدار هیئت های اروپایی با جمهوری خواهان کنگره و تیم ترامپ و هشدار آنها درباره سرنوشت توافق هسته ای خبر داد و نوشت: این رویداد نشان می دهد، توافق ایران یکی از موارد اختلاف احتمالاً شدید میان اتحادیه اروپا و دولت جدید آمریکا خواهد بود.

بر اساس این گزارش دولت های اروپایی به شکل محرمانه به دولت آتی ترامپ هشدار می دهند اگر هرگونه تحریم های اقتصادی جدید علیه ایران به فروپاشی توافق هسته ای 2015 منجر شود، آمریکا مسئول آن خواهد بود و سرزنش می شود.

مقامات اروپایی همچنین به تیم ترامپ و جمهوری خواهان در کنگره گفته اند، اگر آمریکا گام هایی بردارد که شرایط را برای پایان توافق هسته ای هموار کند، اتحادیه اروپا به کمپین جدید بین المللی فشار بر ایران تمایلی نخواهد داشت. 

بر اساس گزارش فایننشال تایمز این هشدار نشان می دهد احتمالاً توافق ایران یکی از موارد اختلاف شدید بین دولت ترامپ و متحدان اروپایی آمریکا خواهد بود. فرانسه، آلمان و انگلیس، در مذاکرات هسته ای نقش داشتند، که در ازای محدودیت ها بر برنامه هسته ای ایران، کاهش تحریم ها را علیه ایران در نظر گرفته بود. 

این هشدار در حالی است که در زمان مبارزات انتخاباتی مواضع ترامپ درباره توافق هسته‌ای با واکنش شدید دموکرات‌ها و حتی جمهوری خواهان آمریکا -  طرفداران ترامپ- روبرو شد به طوری که سبب شد ترامپ از مواضع خود در این زمینه عقب نشینی کند و بجای «بدترین توافق تاریخ» خواندن توافق هسته‌ای، مثل رئیس جمهور‌های گذشته آمریکا، از تلاش برای جلوگیری از دست یابی ایران به سلاح هسته‌ای سخن گفت.

در آن شرایط این واکنش جمهوری خواهان و تغییر موضع ترامپ نشان داد که مذاکرات هسته‌ای با ایران یک موضوع مورد توافق بین دو حزب آمریکا و مخالفت جمهوری خواهان با آن تنها تاکتیکی تبلیغی و دیپلماتیک برای تقویت قدرت چانه زنی مذاکره کنندگان آمریکایی بوده است، به هر حال چند صدایی یکی از مهمترین ابزار‌های تقویت قدرت چانه زنی در دیپلماسی است. 

با این حال ممکن است ماشین دیپلماسی غرب تغییر مسیر داده باشد و بخواهند از «فرصت ترامپ و شعار‌های انتخاباتی اش» برای نیل به برخی اهداف دیپلماتیک در برابر ایران بهره برداری کنند. به عبارت دیگر، ممکن است در آینده اختلافات بین آمریکا و اروپا بالا بگیرد و در این میان محافل سیاسی و رسانه‌ای غربی  از آن نیز برای رسیدن به برخی اهداف سیاسی در برابر جمهوری اسلامی ایران سود جویند، اهدافی چون، اعمال فشار بر تهران و مهار کردن مطالبات ایران از توافق هسته‌ای و ...

البته به نظر نمی‌رسد در این تغییر مسیر تلاشی برای نادیده انگاشتن «کامل» توافق هسته‌ای صورت گیرد و نهایتا مثل گذشته تبادلات سیاسی و اقتصادی بین ایران و آمریکا متوقف و مناسبات سیاسی و اقتصادی بین تهران و پایتخت‌های اروپا افزایش میابد. هرچند بعید است کاخ سفید و ترامپ بتوانند از فرصت‌های اقتصادی موجود در ایران چشم پوشی کنند. 

علاوه بر این هرچند تهران اصلا برنامه‌ای برای توسعه برنامه نظامی و هسته‌ای خود ندارد و فتوای دینی مقام معظم رهبری مهمترین گواه آن است، اما کشور‌های غربی تجربه شکست مذاکرات و توافق هسته‌ای با کره شمالی و سمت و سو پیونگ یانگ به طرف توسعه برنامه نظامی هسته‌ای خود را پیش رو دارند و می‌ترسند این تجربه در ایران نیز تکرار شود. 

در دپیلماسی جدید احتمالا مثل گذشته - در دوران مذاکرات هسته‌ای بین ایران و تروئیکای اروپایی- اروپا نقش مذاکره کننده و پلیس خوب و آمریکا نقش پلیس بد را ایفاء خواهند کرد. 

شاید در چارچوب این دیپلماسی، رهبران برجسته جمهوری خواه در کنگره گفته اند سال آینده مجموعه طرح های تحریم های جدیدی را علیه ایران ارائه خواهند کرد که برای برنامه موشک های بالستیک ایران، حمایت  این کشور از تروریسم یا نقض حقوق بشر در این کشور، مجازات هایی اعمال خواهند کرد و برخی از این طرح ها از حمایت نمایندگان هر دو حزب آمریکا برخوردارند. 

در هفته های اخیر چندین هیئت اروپایی با مایکل فلین، ژنرال بحث برانگیز بازنشسته و مشاور امنیت ملی ترامپ و دیگر مقامات تیم انتقال وی دیدار و نگرانی های کشورهای اروپایی را درباره حفظ توافق هسته ای ابراز کرده اند.

این هیئت ها همچنین با مقامات ارشد جمهوری خواهان در کنگره از جمله اعضای کمیته های روابط خارجی و خدمات نظامی مجلس سنا دیدار کرده اند.

در این میان آنچه اهمیت دارد توجیه محافل غربی و آمریکا برای عهد شکنی در توافق هسته‌ای است: یعنی «وجود تقسیر‌های متفاوت از توافق هسته‌ای». فایننشال تایمز ادعا می‌کند: یکی از علت هایی که باعث شده است موضوع توافق هسته ای تا این اندازه اهمیت یابد، تفسیرهای متفاوت ایران و آمریکا درباره آن چیزی که توافق هسته ای واقعاً درباره تحریم ها می گوید، است. از نظر آمریکا، توافق هسته ای تنها تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران را پوشش می دهد و دیگر تحریم های مرتبط با برنامه موشکی به عنوان مثال به قوت خود باقی است. اما از نظر ایران هر گونه تحریمی که مجازات های سنگینی را بر اقتصادش در نظر گرفته، مشمول این توافق است. از نظر اروپایی‌ها، تحریم های جدید علیه شخصیت ها یا نهادهای خاص قابل قبول است، اما درباره تحریم هایی که بخش های اقتصادی ایران را هدف قرار می‌دهند، نگرانند.

این در حالی است که در واقع مهمترین دلیل تمایل آمریکا و حتی اروپا برای بازگشت تحریم‌ها بر ضد ایران و صراحتا نقض توافق هسته‌ای این است که این تحریم ها شیوه ای برای اعمال فشار بر ایران برای سازش کردن در دیگر مسائل در خاورمیانه[غرب آسیا] از جمله حمایت های تهران از مقاومت اسلامی است.

-----------------------------------

بررسی و تحلیل/ عبدالرضا خلیلی